Koślawe stopy i kolana u dzieci są częstym zjawiskiem fizjologicznym, wynikającym z naturalnego procesu wzrostu i kształtowania się układu kostno-mięśniowego. Jednak w niektórych przypadkach deformacja może być na tyle znacząca, że wymaga specjalistycznej interwencji. Celem niniejszego artykułu jest omówienie wskazań do terapii, przeciwwskazań oraz przedstawienie skutecznych metod fizjoterapeutycznych.
Fizjologiczna a patologiczna koślawe stopy i kolana u dzieci
Koślawość kolan i stóp jest etapem rozwoju dziecka, który z reguły nie wymaga interwencji medycznej. Typowy przebieg fizjologicznej koślawości przedstawia się następująco:
- Okres niemowlęcy (0-2 lata)
- Dominująca szpotawość kolan, co jest normą anatomiczną u noworodków.
- Okres przedszkolny (2-4 lata)
- Stopniowa zmiana osi kształtu kończyn dolnych, z tendencją do fizjologicznej koślawości.
- Okres wczesnoszkolny (4-7 lat)
- Maksymalne nasilenie koślawości, które z czasem ulega korekcie wraz z dojrzewaniem układu ruchu.
- Okres szkolny i dojrzewanie (7-12 lat)
- Powolne zmniejszanie się koślawości i stabilizacja ustawienia kończyn dolnych.
Wskazania do terapii
Nie zawsze koślawe stopy i kolana wymagają interwencji. Do czynników wskazujących na konieczność wdrożenia terapii należą:
- Brak poprawy po 7. roku życia – utrzymująca się deformacja może prowadzić do przeciążeń i wad postawy.
- Znaczna asymetria między obiema kończynami – może wskazywać na patologię biomechaniczną.
- Ból stóp, kolan lub bioder – może świadczyć o nadmiernym przeciążeniu struktur stawowych.
- Szybkie męczenie się podczas chodu – może wynikać z niewłaściwej biomechaniki ruchu.
- Nieprawidłowe ścieranie butów – nadmierna eksploatacja wewnętrznej krawędzi podeszwy może być oznaką zaburzeń osi kończyn dolnych.
Przeciwwskazania do terapii
- Fizjologiczna koślawość mieszcząca się w normie dla wieku dziecka.
- Brak objawów bólowych lub ograniczeń ruchowych.
- Istniejące schorzenia neurologiczne wymagające innego podejścia terapeutycznego.
Skuteczne ćwiczenia wspomagające korekcję koślawości
1. Chód na zewnętrznych krawędziach stóp
- Wykonanie: Dziecko chodzi powoli po macie, stawiając stopy na ich zewnętrznych krawędziach.
- Czas trwania: 3 minuty, 3 razy dziennie.
- Korzyści: Wzmacnia mięśnie stabilizujące środkowy łuk stopy i poprawia biomechanikę chodu.
2. Przysiady z taśmą oporową
- Wykonanie: Dziecko staje w lekkim rozkroku, kolana nie powinny zapadać się do środka. W czasie ruchu utrzymuje napięcie taśmy umieszczonej na wysokości kolan.
- Liczba powtórzeń: 15 przysiadow w 3 seriach.
- Korzyści: Wzmacnia mięśnie pośladkowe i poprawia stabilizację kolan.
3. Stanie na jednej nodze na poduszce sensorycznej
- Wykonanie: Dziecko stoi na jednej nodze przez 30 sekund, starając się utrzymać równowagę.
- Powtórzenia: 5 razy na każdą nogę.
- Korzyści: Poprawia propriocepcję oraz wzmocnienie mięśni stabilizujących.
Terapie wspomagające leczenie koślawości
- Indywidualne wkładki ortopedyczne – stosowane w przypadkach znacznych deformacji biomechanicznych.
- Terapia manualna i osteopatia – redukcja napięć mięśniowych i poprawa ruchomości stawowej.
- Trening funkcjonalny – indywidualnie dobrane ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące.
Podsumowanie
Koślawe stopy i kolana u dzieci mogą być fizjologicznym etapem rozwoju, ale w niektórych przypadkach wymagają interwencji. Regularne ćwiczenia, terapia manualna i odpowiednie wkładki ortopedyczne mogą skutecznie zapobiec przyszłym problemom biomechanicznym oraz wpłynąć na prawidłowy rozwój układu ruchu dziecka.