Wkładki do butów i ich wpływ na stopę oraz powiązane z nią struktury to temat wielu rozważań osób zajmujących się medycyną i fizjoterapią. Jak w życiu w wielu kwestiach (masła i margaryny, kawy rozpuszczalnej czy naturalnej) zdania fachowców są podzielone i skrajnie różne. Jeden pogląd to absolutnie żadnych wkładek, drugi to wkładki jako panaceum na całe zło dotykające nasze stopy i kręgosłup. Jak zwykle prawda, leży gdzieś pośrodku i zależna jest od dysfunkcji i celu jaki chcemy osiągnąć.
1. ZACZNIJMY OD TEGO, ŻE WKŁADKA WKŁADCE NIERÓWNA.
Jedna grupa, to wkładki prosto z półki sklepowej lub od „fachowca”, różniące się tak de facto między sobą tylko rozmiarem buta do którego będą stosowane. Nietrudno sobie wyobrazić, że wkładki te, z racji tego że są produkowane masowo muszą być maksymalnie uniwersalne, a co za tym powiązane w minimalnym stopniu odpowiadają na indywidualne potrzeby pacjenta. Może będą komfortowe, wygodne choć nie zawsze, ale z założenia nie będą spełniały funkcji wspomagającej proces terapeutyczny. Czy o to chodzi?
Druga grupa wkładek, to tzw. wkładki spersonalizowane uwzględniające indywidualne ukształtowanie stopy i potrzeby pacjenta. Wśród tej grupy wkładek funkcjonuje kilka technologii produkcji wkładek: termoformowalne, z systemem doczepianych elementów korekcyjnych oraz projektowane komputerowo i frezowane w indywidualnie dobranym do potrzeb pacjenta materiale.
2. RÓŻNE GRUPY PACJENTÓW, INNE DYSFUNKCJE, ZRÓŻNICOWANE POTRZEBY TERAPEUTYCZNE.
Wkładki dla diabetyków, przy stopie cukrzycowej z racji zaburzenia ukrwienia, zaburzenia czucia oraz z racji utrudnionego gojenia powstałych ran, powinny być jak najbardziej komfortowe i uwzględniać strefy zwiększonego nacisku, czy miejsca sprawiające choremu dyskomfort. Rola wkładek w tym schorzeniu jest bezsporna.
3. Stopy płaskie lub płasko-koślawe, wady stóp. Stosować wkładki czy nie?
Oczywiście zagadnienie jest bardzo indywidualne. W przypadku niewielkiej wady stóp, kiedy dysfunkcja jest na etapie zmian czynnościowych i pełna korekcja jest możliwa poprzez ćwiczenia, stosowanie wkładek raczej nie jest konieczne. Natomiast na kolejnych etapach rozwoju wady, czyli w przypadku zmian bardziej zaawansowanych, rola wkładek może być już istotna. Kiedy nie jesteśmy w stanie utrzymać prawidłowego ustawienia naszych stóp podczas obciążania ich ciężarem własnego ciała (w pozycji stojącej), same ćwiczenia korekcyjne, pomimo pozytywnego wpływu na stopy są niewystarczające. Niewydolny aparat mięśniowo-więzadłowy powoduje, że stopa traci swoje fizjologicznego ukształtowanie. Dlatego też w tym miejscu, terapeutyczną rolę pomocniczą pełnią odpowiednio dobrane do indywidualnych potrzeb wkładki. Oczywiście nie spowodują one, że wada zniknie, lecz w połączeniu z odpowiednimi ćwiczeniami korekcyjnymi na pewno przyspieszą i w dużym stopniu wspomogą proces terapeutyczny.
Wady stóp, mają bezpośrednie przełożenie na kończyny dolne, miednicę i kręgosłup. Nieprawidłowości w stopie mogą być przyczyną bólów kręgosłupa, kolan czy stanowić źródło powstania skoliozy. Czy jesteśmy w stanie w ciągu całego dnia utrzymywać prawidłową postawę naszego ciała i skorygowane stopy? Niech każdy odpowie sobie sam na to pytanie. Wkładki, przynajmniej jeżeli chodzi o stopy, pełnią tę funkcję niejako za nas. Natomiast nieodzowne są ćwiczenia korekcyjne, bez których czasami wkładki mogę nie przynieść pokładanych w nich nadziei.
4. Asymetria długości kończyn, asymetria miednicy. Stosować podpiętki i wkładki do butów czy nie?
Funkcjonuje pogląd, że asymetria długości kończyn do 1,5-2 cm nie ma znaczącego wpływu na budowę i funkcjonowanie narządu ruchu. Moje zdanie jest odmienne. Pomimo tego, że asymetria towarzyszy nam na co dzień, jeżeli w widoczny sposób zaburza budowę i funkcje aparatu ruchu, należy coś z tym zrobić. W pierwszej kolejności należy przeprowadzić pomiary i badania funkcjonalne w celu wykrycia przyczyny różnicy długości kończyn. Dopiero wtedy podjąć odpowiednie działania terapeutyczne. Jeżeli asymetria ma charakter czynnościowy: wada stóp, kolan, biodra, skrócenia mięśniowo-powięziowe, zablokowania stawowe etc., to należy w pierwszej kolejności podjąć działania zmierzające do usunięcia dysfunkcji. Jeżeli jednak występuje skrócenie strukturalne (skrócone udo, podudzie) wtedy po konsultacji ortopedycznej, w celu wyeliminowania różnicy długości kończyn należy zastosować podpiętek lub wkładkę korygującą długość kończyny.
5. Osoby uprawiające biegi długodystansowe, czy aktywności fizyczne polegające na długotrwałym obciążaniu stóp w (aerobik, zumba, inne rodzaje zajęć fitness) powinny również zadbać o komfort swoich stóp, gdyż nawarstwiające się mikrourazy w stopach „odezwą” się wcześniej czy później.
6. Prawidłowo skonstruowany proces doboru spersonalizowanych wkładek powinien uwzględniać całościowo nasz narząd ruchu.
Odbywać się to powinno poprzez wieloetapowe badanie postawy ciała „od stóp do głów”. W pierwszej kolejności należałoby przeprowadzić badanie oceny postawy ciała i testy funkcjonale, w dalszej kolejności komputerowe badanie rozkładu nacisku stóp w pozycji stojącej jak również w trakcie chodu czy biegu, jak również skan podeszwowej części stopy w celu wyliczenia wskaźników ich wysklepienia oraz rotacji kończyn dolnych.
Na podstawie tak przeprowadzonego badania i zebranych danych można siąść i zabrać się za projektowanie spersonalizowanych wkładek 3D do butów, dostosowanych do potrzeb pacjenta.